Opowieści o pilocie Pirxie

Opowieści o pilocie Pirxie, jedna z najbardziej lubianych książek Lema, to seria przygód sym­patycznego pilota-kosmonauty. Pirx dojrzewa na naszych oczach, a wraz z nim dojrzewają problemy, z którymi się boryka — pilot musi bowiem dowieść wartości niedoskonałego człowieczeństwa w konfrontacji ze światem maszyn i maszynowego myślenia.

Z wyjątkiem dwóch, trzech opowiadań jest to zbiór niezbyt szczęśliwy. Pierwszą przyczynę tej słabości stanowi jego wtórność wobec Bildungsroman, czyli powieści o dojrzewaniu i procesie kształcenia. Bildungsroman jednak musi być powieścią o epickim oddechu i szeroko naszkicowanym tle historyczno-socjalnym, podczas kiedy opowiastki o dzielnym Pirxie posiadają zawężoną perspektywę, on zaś pojawia się w izolacji, bez rodziny i bliskich. Wynika to stąd, że zamierzałem napisać jedno, najwyżej dwa opowiadania, a tymczasem […]

Opowieści o pilocie Pirxie to z pewnością jedna z najbardziej lubianych książek Lema. Przyczyny tego łatwe są do wskazania. Opowieści o Pirxie mają, po pierwsze, charakter trzymających w napięciu fabuł przygodowych, po drugie — ich bohater jest bardzo ludzki, zwyczajny, nic nie ma w sobie z herosa, a ponadto wciąż się uczy i dojrzewa, niczym typowa postać z powieści „edukacyjnej”. Lubimy takie powieści i nigdy nie tracą one popularności, bo powtarzają wciąż od nowa historię nabierania doświadczeń i wrastania w ludzką wspólnotę, czyli historię, którą każdy z nas na swój sposób przeżywa, niezależnie od miejsca i roli, jakie mu los wyznaczy.